Dossier duurzaamheid: wat is het Carbon Border Adjustment Mechanism?
In ons meest recente Flowsmagazine leggen we de focus op duurzaamheid. Vanaf 1 oktober 2023 wordt het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) geleidelijk ingevoerd. Experte Helena Caluwé van PwC licht toe.
Het CBAM is een Europese verordening die de EU toelaat een zogenaamde CO2-prijs aan te rekenen aan de EU grenzen voor de uitstoot van broeikasgassen, die is vrijgekomen bij de productie van bepaalde goederen (de ‘CBAM-goederen’) buiten de EU.
Wat is het doel van CBAM?
“Het CBAM maakt deel uit van het ‘Fit for 55’-pakket van de Europese Unie. Dat pakket van wetten en maatregelen heeft als doel de netto broeikasgas-emissies met ten minste 55% te verminderen vóór 2030. Het doel van het CBAM is enerzijds een level playing field te creëren om te vermijden dat er oneerlijke concurrentie optreedt van bedrijven buiten de EU. Anderzijds wil de EU met CBAM het risico van zogenaamde koolstoflekkage voorkomen”, legt Caluwé uit.
“Binnen de EU kennen we sinds 2005 reeds het EU-emissiehandelssysteem (ETS) dat door middel van een ‘cap and trade’ systeem voor emissierechten ongeveer 11.000 installaties uit de energie-intensieve industrie en de elektriciteitssector (samen verantwoordelijk voor ongeveer 40% van de broeikasgasemissies in de Europese Unie) monitort. Binnen dit systeem worden bedrijven ertoe aangespoord om minder uitstoot te produceren, of een prijs te betalen voor de uitstoot.”
“Een van de negatieve effecten van dit systeem is wat men noemt ‘koolstoflekkage’ (carbon leakage), waarbij bedrijven beslissen om vervuilende activiteiten naar buiten de EU te verplaatsen en de geproduceerde producten vervolgens binnen te brengen in de EU via invoer. Het CBAM-mechanisme zal nu een prijs plakken op die koolstoflekkage, om zo uiteindelijk te trachten niet alleen binnen de EU de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, maar ook wereldwijd. Dat creëert een level playing field, wat wil zeggen dat dankzij de prijscorrectie van het CBAM de EU producenten niet langer een concurrentienadeel zullen ondervinden tegenover gelijkaardige importproducten uit derde landen waar vaak minder strenge klimaatnormen gelden.”
Wie is geïmpacteerd en welke producten?
“Het CBAM geldt voor importeurs van CBAM-goederen: ijzer en staal, aluminium, cement, meststoffen, elektriciteit en waterstof. De volledige lijst met goederencodes is te vinden in Bijlage I van de Europese verordening. Per CBAM-product werd een richtlijn opgesteld om de directe – en in sommige gevallen indirecte – emissies te berekenen. Wat betreft waterstof, hangt de berekening van de directe en indirecte emissies af van het specifieke productieproces van het type waterstof. In de verschillende berekeningen zien we dat de uitstoot van rollend materieel hier niet onder valt voor CBAM, noch de uitstoot van het (maritieme) transport. Het maritieme transport valt sinds kort echter wel onder het EU-ETS-systeem”, zegt Caluwé.
“Voor sommige landen van oorsprong geldt er een vrijstelling en er is ook een minimumdrempel van 150 euro voorzien in de wetgeving. Daarenboven mag de koolstofprijs die betaald werd in het land van productie, in rekening gebracht worden voor de bepaling van de CBAM-heffing aan de Europese grens. Het is aangewezen om tijdig een grondige CBAM-impact en rapportage analyse door te voeren, om zo jouw bedrijf klaar te stomen voor de opkomende CBAM-verplichtingen. De importeur van de CBAM-goederen dient immers de CBAM-aangifte zelf te doen, of – indien een indirecte vertegenwoordiger toestemming geeft – de aangifte door de indirecte vertegenwoordiger te laten doen.”
“De start van CBAM bestaat uit twee fasen:
- de transitiefase (van 1 oktober 2023 tot 31 december 2025) waarin reeds een rapporteringsverplichting geldt;
- de algehele inwerkingtreding (vanaf 1 januari 2026) vanaf wanneer de CBAM certificaten aangekocht moeten worden.
Importeurs van CBAM-goederen moeten vanaf 1 oktober 2023 per kwartaal aan de Europese Commissie rapporteren hoeveel broeikasgassen buiten de EU zijn uitgestoten bij de productie van de door hen geïmporteerde CBAM-goederen. De CBAM rapportering dient telkens uiterlijk 1 maand na afloop van het betreffende kwartaal te worden ingediend. De deadline voor de eerste rapportage over de periode 1 oktober 2023 tot 31 december 2023 is dus al eind januari 2024. Reeds tijdens de overgangsperiode kunnen er hoge boetes worden opgelegd, voor een onjuiste, laattijdige of niet-rapportering.”
Recent heeft de Europese Commissie nieuwe wetgeving gepubliceerd over hoe de rapportering in de praktijk zal werken. De structuur en inhoud van het CBAM rapport is terug te vinden via deze link.
Om bedrijven te helpen heeft de Europese Commissie een Excel template gebouwd om de informatie gestructureerd te verzamelen bij de producenten buiten de EU. Daarnaast heeft de commissie ook guidance documenten gepubliceerd die bedrijven kunnen gebruiken om de nieuwe rapportageprocessen op te zetten. Via deze link komt u terecht bij de documenten.
Wat verandert er na 1 januari 2026?
“Wie vanaf 1 januari 2026 CBAM-goederen wil importeren, moet toegelaten zijn als CBAM-aangever. De toelatingsaanvraag moet worden ingediend bij de bevoegde autoriteit in het land waar de aanvrager gevestigd is. Daarnaast moeten de importeurs van CBAM-goederen vanaf 1 januari 2026 CBAM-certificaten aankopen.”
“Jaarlijks moeten evenveel CBAM certificaten worden ingeleverd als dat er CO2 equivalent (CO2e) is uitgestoten bij de productie van de geïmporteerde CBAM-goederen. De Europese Commissie berekent de prijs van CBAM-certificaten voor iedere kalenderweek als het gemiddelde van de slotprijzen van EU-ETS-emissierechten; 1 certificaat = 1 ton CO2. Vanaf 1 januari 2026 worden de boetes nog hoger.”
“De eerste rapporteringsdeadline komt er al snel aan, bedrijven die nog niet de nodige bedrijfsprocessen hebben opgezet, zullen een inhaalbeweging moeten doen om nog tijdig klaar te zijn. Het is alle hens aan dek voor deze bedrijven, want je hebt verschillende specialisten en competenties binnen de onderneming nodig om de nieuwe CBAM-verplichtingen in de bedrijfsvoering op te zetten: de douanemanager, productspecialisten, leveranciers, duurzaamheidsmanager, uitbater van de installaties enzovoort”, besluit Caluwé.
