Wat is voor u de meest spraakmakende evolutie in 2022?

Christel Peeters (CP): “Ik coördineer intussen een jaar de opleidingen van de Antwerp Maritime Academy en ben ook betrokken bij de werking van de scheepvaartschool. Door een vorige werkervaring leerde ik de binnenvaart heel goed kennen. Het voorbije jaar viel vooral het grote gebrek aan verse instroom van personeel voor de binnenvaart op. Bruggen worden verhoogd en oevers worden versterkt, maar wie zal binnenkort nog varen?”

“Alles begon in januari toen de Europese richtlijn voor beroepskwalificaties in de binnenvaart ingevoerd werd. Vanaf dan kunnen alleen de Antwerp Maritime Academy in Antwerpen en de Mercatorschool in Oostende, beide actief in het secundair onderwijs, nog opleidingen geven aan toekomstige binnenschippers, dekmannen en matrozen. Bovendien kunnen de leerlingen nu hun vaartijd niet meer halen. Het is zelfs niet duidelijk of de uren die ze nu varen met het opleidingsschip ‘Themis II’ nog meetellen.”

Vanwaar de verandering in wetgeving op het vlak van binnenvaartopleidingen?

(CP): “Elk land had zijn eigen wetgeving. En de normeringen in de havens zijn sterk veranderd en binnenschippers hadden vroeger dergelijke opleidingen niet. De studie voor kapiteins van een binnenschip zijn erg moeilijk geworden en lopen al bijna gelijk met de STCW-opleiding (Standard of Training, Certification and Watchkeeping for Seafarers) voor de zeevaart. De Europese richtlijn was nodig, alleen voert België meteen de nieuwe regelgeving in om dan pas zijn opleidingen aan te passen.”

“Vooraleer een aangepaste opleiding goedgekeurd is, zijn we al heel wat maanden verder. En pas daarna kunnen we starten met de opleiding, die dan nog eens negen maanden duurt. We zitten nu dus met een gat van een tweetal jaren waarin we geen nieuwe binnenschippers en matrozen naar de arbeidsmarkt kunnen brengen. Tel daar dan nog het probleem met de vaartijden bij … Je merkt dat we hier met een groot probleem zitten.”

Hoe is de situatie in andere landen?

(CP): ”Nederland heeft veel binnenwater en is iets beter georganiseerd dan hier. Zij hebben daar natuurlijk ook de STC-Group (dé verticale onderwijs- en kennisinstelling voor scheepvaart, transport en havenindustrie). Die volgt dat allemaal heel goed op. Als we dit probleem niet beter aanpakken, dan nemen de Nederlanders het hier binnenkort over.”

Er zijn ook elk jaar minder leerlingen. Is het beroep niet meer aantrekkelijk?

(CP): “De tijd van de families aan boord is al lang achter de rug. Ook tijdens covid heeft de sector serieuze klappen gekregen. Mensen geraakten soms niet van boord na een uitbraak van covid. Het thuisfront begon daarover dan te zeuren met als gevolg dat een hoop mensen ondertussen aan de wal is beginnen werken. Op de scheepvaartschool hebben we gemiddeld een honderdtal leerlingen, waarvan er slechts een handjevol afstudeert en in de binnenvaart aan de slag gaat.”

Welke initiatieven worden er genomen om het beroep te promoten?

(CP): “We organiseren opendeurdagen en staan op beurzen, maar er moet al een zekere interesse zijn voor het beroep vooraleer mensen naar ons komen. De opleidingen, de gebouwen en de schepen (zowel de ‘Themis’ als de simulatoren) die voorhanden zijn, zijn prima. Ook de docenten zijn top (lacht), dus eigenlijk is alles aanwezig om toffe, boeiende opleidingen te geven.”

Hebben jullie zicht op hoe groot het probleem is?

(CP): “Niemand weet precies hoeveel vacatures er openstaan en hoeveel instroom de sector eigenlijk zou moeten hebben om een vlot draaiende binnenvaart te kunnen garanderen. Hoeveel schepen zijn er? Wat hebben we nodig? Geen idee. Het beroep van binnenschipper is een knelpuntberoep, maar niemand in Brussel weet dat het probleem er is omdat de ondernemers geen moeite meer doen om het onder de aandacht te brengen bij de VDAB.”

Hoe moeten we dan aan meer binnenschippers geraken?

(CP): “Volgens mij moet het Departement Mobiliteit en Openbare Werken (MOW) dringend samenzitten met het kabinet van onderwijs, want wat er nu geëist wordt is niet realistisch en in de praktijk niet haalbaar. Nederland heeft hier heel veel geld tegenaan gesmeten en bovendien een overgangsperiode ingelast. Daar is de transitie niet zo drastisch als in België. Veel studenten zijn ondertussen al de grens overgestoken voor een opleiding.”

“Ook in Nederland is er veel vraag naar mensen in de binnenscheepvaart. De kans bestaat dat onze Belgische kandidaten die in Nederland gaan studeren, daar ook blijven werken. Het Belgische CITBO (Corporation Inland Tanker Barge Owners) doet ook zijn best om mensen rond de tafel te brengen. Binnenvaartconsulent John Reynaert is al twee jaren fulltime bezig met de problematiek. Maar er is in België geen enkel centrum waar je met al deze problemen terechtkan en dat een leidende rol opneemt, vergelijkbaar met de STC-Group in Nederland.”

Bart Meyvis

Wat is voor u de meest spraakmakende evolutie in 2022?

Christel Peeters (CP): “Ik coördineer intussen een jaar de opleidingen van de Antwerp Maritime Academy en ben ook betrokken bij de werking van de scheepvaartschool. Door een vorige werkervaring leerde ik de binnenvaart heel goed kennen. Het voorbije jaar viel vooral het grote gebrek aan verse instroom van personeel voor de binnenvaart op. Bruggen worden verhoogd en oevers worden versterkt, maar wie zal binnenkort nog varen?”

“Alles begon in januari toen de Europese richtlijn voor beroepskwalificaties in de binnenvaart ingevoerd werd. Vanaf dan kunnen alleen de Antwerp Maritime Academy in Antwerpen en de Mercatorschool in Oostende, beide actief in het secundair onderwijs, nog opleidingen geven aan toekomstige binnenschippers, dekmannen en matrozen. Bovendien kunnen de leerlingen nu hun vaartijd niet meer halen. Het is zelfs niet duidelijk of de uren die ze nu varen met het opleidingsschip ‘Themis II’ nog meetellen.”

Vanwaar de verandering in wetgeving op het vlak van binnenvaartopleidingen?

(CP): “Elk land had zijn eigen wetgeving. En de normeringen in de havens zijn sterk veranderd en binnenschippers hadden vroeger dergelijke opleidingen niet. De studie voor kapiteins van een binnenschip zijn erg moeilijk geworden en lopen al bijna gelijk met de STCW-opleiding (Standard of Training, Certification and Watchkeeping for Seafarers) voor de zeevaart. De Europese richtlijn was nodig, alleen voert België meteen de nieuwe regelgeving in om dan pas zijn opleidingen aan te passen.”

“Vooraleer een aangepaste opleiding goedgekeurd is, zijn we al heel wat maanden verder. En pas daarna kunnen we starten met de opleiding, die dan nog eens negen maanden duurt. We zitten nu dus met een gat van een tweetal jaren waarin we geen nieuwe binnenschippers en matrozen naar de arbeidsmarkt kunnen brengen. Tel daar dan nog het probleem met de vaartijden bij … Je merkt dat we hier met een groot probleem zitten.”

Hoe is de situatie in andere landen?

(CP): ”Nederland heeft veel binnenwater en is iets beter georganiseerd dan hier. Zij hebben daar natuurlijk ook de STC-Group (dé verticale onderwijs- en kennisinstelling voor scheepvaart, transport en havenindustrie). Die volgt dat allemaal heel goed op. Als we dit probleem niet beter aanpakken, dan nemen de Nederlanders het hier binnenkort over.”

Er zijn ook elk jaar minder leerlingen. Is het beroep niet meer aantrekkelijk?

(CP): “De tijd van de families aan boord is al lang achter de rug. Ook tijdens covid heeft de sector serieuze klappen gekregen. Mensen geraakten soms niet van boord na een uitbraak van covid. Het thuisfront begon daarover dan te zeuren met als gevolg dat een hoop mensen ondertussen aan de wal is beginnen werken. Op de scheepvaartschool hebben we gemiddeld een honderdtal leerlingen, waarvan er slechts een handjevol afstudeert en in de binnenvaart aan de slag gaat.”

Welke initiatieven worden er genomen om het beroep te promoten?

(CP): “We organiseren opendeurdagen en staan op beurzen, maar er moet al een zekere interesse zijn voor het beroep vooraleer mensen naar ons komen. De opleidingen, de gebouwen en de schepen (zowel de ‘Themis’ als de simulatoren) die voorhanden zijn, zijn prima. Ook de docenten zijn top (lacht), dus eigenlijk is alles aanwezig om toffe, boeiende opleidingen te geven.”

Hebben jullie zicht op hoe groot het probleem is?

(CP): “Niemand weet precies hoeveel vacatures er openstaan en hoeveel instroom de sector eigenlijk zou moeten hebben om een vlot draaiende binnenvaart te kunnen garanderen. Hoeveel schepen zijn er? Wat hebben we nodig? Geen idee. Het beroep van binnenschipper is een knelpuntberoep, maar niemand in Brussel weet dat het probleem er is omdat de ondernemers geen moeite meer doen om het onder de aandacht te brengen bij de VDAB.”

Hoe moeten we dan aan meer binnenschippers geraken?

(CP): “Volgens mij moet het Departement Mobiliteit en Openbare Werken (MOW) dringend samenzitten met het kabinet van onderwijs, want wat er nu geëist wordt is niet realistisch en in de praktijk niet haalbaar. Nederland heeft hier heel veel geld tegenaan gesmeten en bovendien een overgangsperiode ingelast. Daar is de transitie niet zo drastisch als in België. Veel studenten zijn ondertussen al de grens overgestoken voor een opleiding.”

“Ook in Nederland is er veel vraag naar mensen in de binnenscheepvaart. De kans bestaat dat onze Belgische kandidaten die in Nederland gaan studeren, daar ook blijven werken. Het Belgische CITBO (Corporation Inland Tanker Barge Owners) doet ook zijn best om mensen rond de tafel te brengen. Binnenvaartconsulent John Reynaert is al twee jaren fulltime bezig met de problematiek. Maar er is in België geen enkel centrum waar je met al deze problemen terechtkan en dat een leidende rol opneemt, vergelijkbaar met de STC-Group in Nederland.”

Bart Meyvis