Havenkapiteins Port of Antwerp-Bruges: “Waken over veilige haven”
Als toezichthouder op de veiligheid, beveiliging en vlotte verkeersafwikkeling, staat de havenkapiteinsdienst met één voet aan land en één voet in het water. Dit gebeurt zowel preventief als met waakzame ogen gericht op een vlotte goederenstroom.
“Wij staan in voor de algemene veiligheid, beveiliging en verkeersafwikkeling”, zegt Niels Vanlaer, harbour safety & security manager. “Verspreid over verschillende diensten, beschikken we in Antwerpen en Zeebrugge samen over bijna 110 mensen. Dat zijn medewerkers op het terrein en mensen die zich op kantoor toeleggen op specifieke facetten van veiligheid, beveiliging of gevarengoed. Maar nog veel meer dan dat eigen aantal, werken we nauw samen met andere diensten, bijvoorbeeld de scheepvaartbegeleiders en de bedieners van bruggen en sluizen.”
“Al onze taken voor de veilige en vlotte organisatie van de goederenstromen, staan beschreven in het havenkapiteinsdecreet”, zegt Kim Pettens, havenkapitein in het platform Zeebrugge. “Onze instrumenten zijn de havenpolitieverordening, afstemmingsvergaderingen en de havengerelateerde aspecten van de wetgeving. Wij komen in contact met de meest uiteenlopende stakeholders en transportmodi.”
Goederenstroom draaiend houden
De primaire taak is de haven efficiënt en veilig draaiend te houden, vervolgt Vanlaer. “De rode draad doorheen ons Business Continuity Management (BCM) zijn de risicoanalyses. Wij onderzoeken wat de goede werking kan verstoren en hoe we daarop kunnen reageren. Afhankelijk van de complexiteit of de specialisatie, doen we dat intern of besteden we dat aan externe deskundigen uit. Daarna ondernemen we actie door regelgeving in te voeren of aan te passen, processen te verbeteren of te kijken hoe zaken in het verleden of in andere haven opgelost werden. Het is belangrijk op voorhand te helpen inschatten hoe een project op een veilige manier kan verlopen.”
Een goede voorbereiding vormt het fundament van de continuïteit, zegt Pettens. “We maken afspraken met de betrokken partijen, organiseren oefeningen, voorzien in het nodige materiaal en voegen nieuwe regels toe aan de havenpolitieverordening. Bijvoorbeeld bij evoluties zoals de nieuwe duurzame brandstoffen, brengen wij de risico’s in kaart en zoeken we naar best practices om ze te reduceren of nog beter te vermijden.”
Gevaarlijke goederen
In de typische gevarengoederen is er weinig verandering. “In Zeebrugge staat er een goed doorlopend concept voor de risico’s van gevaarlijke goederen in de shortsea”, zegt Vanlaer. “Toch zijn er twee grote uitdagingen. Ten eerste bestelden we een studie over de risico’s van lithiumbatterijen in elektrische voertuigen. Ten tweede is er op het platform Antwerpen een trend naar circulaire economie. In de klassieke industrie heb je aanvoer van zuivere grondstoffen, maar recyclagestromen zijn meer gemengd met de daarbij horende risico’s. Enkele jaren geleden hadden we verschillende zulke branden. Dat is drastisch teruggebracht in overleg met de industrie, brandweer en bevoegde overheden voor milieu en omgeving. Een goede risicoanalyse maak je altijd met meerdere partijen.”
Pettens: “We spreken ook de terminaloperatoren aan, want zij kennen hun materie en zitten uiteraard ook niet op onderbrekingen te wachten. In overleg met de brandweer werken we samen noodplanningen uit. Als er dan eens iets misloopt – want niets is onfeilbaar – dan trekken we daar achteraf samen lessen uit.”
Niet alle containers openen
Pettens: “Wij kunnen niet elke container openen, want dat zou de goederenstroom tot stilstand brengen. Daarom zijn er manieren om proactief in de supplychain de veiligheid te verhogen. Stouwers kunnen zelf de verantwoordelijkheid voor een correcte lading verwerven onder de douanecertificering van Authorised Economic Operator (AEO). Ook de digitalisering is onze beste vriend. De systemen en digitale gates van de terminals registreren veel meer informatie, met een boeking vooraf en een volledige transparantie van het product en het traject. Hierdoor weet iedereen veel sneller wanneer een risicovolle lading aankomt en kan het computersysteem een veilige plek reserveren.”
Vanlaer: “Naast gesprekken met de havengebruikers – waarbij de collega’s verantwoordelijk voor de klantenrelaties aanwezig zijn – werken we sterk samen met de interne diensten en andere instanties zoals de brandweer, politie of de maritieme dienstverlener Brabo. Zelfs met de concurrerende havens hebben we een open communicatie en benoemen we de zaken die misgaan. Wij hebben er geen enkel voordeel bij dat een andere haven in de problemen komt, en vice versa. De uniforme afspraken tussen de havenkapiteinsdiensten in verschillende landen maken de supplychains duidelijker en veiliger.”
Dokmeesters werden pafo’s
Sinds 2018 werd het systeem van de toenmalige Antwerpse dokmeesters, die elk een deel van een kaai onder hun hoede hadden, grondig vernieuwd. “In de plaats kwamen port authority field officers of pafo’s zoals wij ze noemen”, zegt Vanlaer. “Hun takenpakket is veel polyvalenter. Dat laat ons toe om veel meer waar te nemen en flexibeler in te grijpen. Dit had een positief effect in onze ongevallenstatistieken.”
Pettens: “De pafo’s ondersteunen de havenagenten en haveninspecteurs. Zij assisteren schepen bij het veilig aanmeren en helpen bij gerichte controles op de kaaien. Bij incidenten gaan ze ter plekke om op het water of de terminals de nodige maatregelen en bestrijdingsmiddelen in te zetten. In Antwerpen zijn zij onze ogen en oren op het terrein, naast onze handhavingsvaartuigen en drones. Die modernisering zullen we nu ook toepassen bij de hervorming van het systeem van de kaaimeesters in Zeebrugge.”
Criminaliteit voor politiediensten
Vanlaer: “Inzake beveiliging is onze basistaak de handhaving op de Internationale code inzake de Beveiliging van Schepen en Havenfaciliteiten (ISPS-code) en de wet op de maritieme beveiliging. Wij richten ons niet op criminaliteitsbestrijding – dat is het domein van de politiediensten – maar op het controleren of bedrijven voldoende volgens de regelgeving beveiligd zijn.”
“Ten tweede faciliteren wij informatie-uitwisseling. Dat gebeurt zowel met de bedrijven binnen het Buurt Informatie Netwerk (BIN) als met overheidsdiensten zoals de Federale Gerechtelijke Politie, Douane, Staatsveiligheid en het Coördinatieorgaan voor de Dreigingsanalyse (OCAD). Wij ondersteunen deze bevoegde diensten met onze camerabeelden, autonoom dronenetwerk en planningssysteem.”
“Ten derde adviseren wij de wetgevende overheid over de toepassing en actualisering van de wetten op de maritieme beveiliging en het gebruik van camerabeelden. Ten vierde faciliteren wij continu overleg in het internationale netwerk. Deze zomer kregen we bijvoorbeeld het bezoek van de politie en de havenkapiteinsdienst van Hamburg. Daarna kwam een delegatie van Rotterdam langs, enzovoort. Wij hebben geen inzicht in de politieonderzoeken, maar faciliteren de bevoegde diensten. Als wij een indringer of uithaler signaleren, dan komt die in de wereld van de politie terecht en houdt het voor ons op.”
Controlekamer ziet alles
In Zeebrugge werd een centrale controlekamer opgericht om de communicatie, veiligheid en beveiliging van de activiteiten in het havengebied te verbeteren. Dat betekende de start van het stapsgewijs aansluiten van duizenden camera’s van veiligheidsdiensten en private bedrijven in het hele havengebied. Het project is verdeeld in clusters zodat de organisatie, infrastructuur, beeldvorming, communicatie, IT en technische elementen op elkaar afgestemd worden.
“Het aanleggen van glasvezelkabels en installeren van cyberveilige communicatiesoftware is noodzakelijk”, zegt Pettens. “Momenteel wordt ook het scheepvaartwetboek aangepast om op een juridische correcte manier te blijven werken. Het beveiligen van de terminals en schepen tegen illegale transmigratie bijvoorbeeld is een belangrijke taak voor de voornamelijk op het VK gerichte rorotrafiek. Vanuit de controlekamer kan 24/7 de haven in het oog gehouden worden om bij ongepaste menselijke aanwezigheid of verdacht gedrag de politie te verwittigen. Wij sturen er ook zo veel mogelijk informatie op voorhand naartoe, zodat de operatoren weten welke bezoeken, trafieken of evenementen die dag gepland staan.”
Vanlaer: “Daarnaast is er de cybersecurity, waar een andere dienst in het Havenbedrijf zich specifiek op toelegt. Wij delen met hen informatie in het kader van het port security plan. Als kritische infrastructuur vallen wij onder de Europese regelgeving voor Netwerk- en Informatiesystemen (NIS).”
Incidentmanagement
Ondanks alle beveiliging raakten in het voorjaar activisten van Greenpeace ongehinderd en veilig tot op de aardgasterminal in Zeebrugge.
Pettens: “De voorhaven van Zeebrugge is een open gebied met onder meer een jachthaven waar veel particulieren binnenvaren. Als iemand het systeem bedriegt en andere bedoelingen heeft, dan zetten wij onze proportionele middelen in volgens een systeem van dreigingsniveaus. Het is de bedoeling dat elke overheid zijn taak opneemt en met elkaar communiceert om zo snel mogelijk te kunnen ageren. Bij het vermelde incident is na onze verwittiging de Scheepvaartpolitie snel ter plaatse gekomen en heeft de veiligste inschatting gemaakt.”
“Hetzelfde gebeurt met het anoniem meldpunt dat in 2022 net voor de havenfusie in Zeebrugge opgericht werd. Daarop kunnen burgers niet alleen vragen en klachten over het havenbedrijf indienen, maar ook verdachte handelingen en criminele feiten signaleren. Die maken wij rechtstreeks over aan het arrondissementeel informatiekruispunt. We bereiden trouwens een hervorming van de havenpolitieverordening en de organisatie van het incidentmanagement in Zeebrugge voor. Dit gebeurt om de werking vanaf volgend jaar beter af te stemmen met de gemeenschappelijke praktijk in Antwerpen. Er zijn ook plannen om het meldpunt, na de goede praktijkervaringen in Zeebrugge, ook in het platform Antwerpen uit te rollen.”
Wil je aan de slag bij Havenbedrijf Antwerpen-Brugge? Kom naar de Jobmarkt Operaties op zaterdag 14 oktober.
