MAS herdenkt terugkeer ‘Belgica’ uit Antarctica 125 jaar geleden
Antwerpen was vol vuur op 5 november 1899: na een verblijf aan de Zuidpool keerde de ‘Belgica’ weer terug op de rede van Antwerpen. Dat heuglijke feit is dit jaar exact 125 jaar geleden. Met een prestigieuze tentoonstelling in het MAS wordt de expeditie herdacht.
Het is niet zo dat de expeditieleden van de ‘Belgica’ “125 jaar geleden naar Antarctica vertrokken”, zoals het persbericht van stad Antwerpen stelt. Ze keerden 125 jaar geleden terug naar Antwerpen, ruim twee jaar nadat ze er op 16 augustus 1897 onder leiding van Adrien de Gerlache waren uitgevaren naar de Zuidpool.
Tot 23 augustus zou de ‘Belgica’ nog in Oostende liggen voor een noodoperatie, en later zou ze ongelukkig genoeg ruim een jaar vastzitten in het poolijs. Het was voor het eerst dat een expeditie zoiets meemaakte.
Zuidwaarts
Langzaamaan ging het zuidwaarts; met een zeilschip ging het niet anders. Op 14 januari 1898 werd definitief koers gezet naar de Poolzee en wist men helemaal niets meer van de internationale bemanning. Op 22 januari 1898 verloor de expeditie op weg naar de Zuidpool tijdens een vliegende storm de jongste matroos, de 21-jarige Noor Carl Auguste Wienckes.
Op 15 februari 1898 wist Jan Van Mirlo bij het overschrijden van de zuidpoolcirkel niet de Belgische vlag, maar de Vlaamse Leeuw en de Antwerpse vlag op de boegspriet te hangen, net voor Dufour er een Waalse Haan zou bijplaatsen, aldus het verhaal van Van Mirlo verteld door Willy Schuyesmans. De Gerlache corrigeerde dat door te schrijven dat “de Belgische vlag werd opgehangen”. Op 5 maart 1898 lag de ‘Belgica’ dan betonvast op het ijs.
Lees verder onder de foto.
De hele bemanning werd min of meer ziek. De immense koude, het voedingstekort en de maandenlange poolnacht eisten hun tol. Op zondag 5 juni stierf de 29-jarige Emile Danco aan een hartkwaal; hij werd begraven onder het ijs. Op 23 juli 1898 brak de zon heel even door en was de “langste nacht” voorbij, en op 27 november 1898 schijnt de middernachtzon.
Beestenwerk
Toen moest het snel gaan, want de bemanning kon zich niet veroorloven een tweede keer te overwinteren. Er werd beslist om een weg door het ijs te hakken, dat op sommige plaatsen tot 8 meter dik was. Een bijzonder hachelijk avontuur. Na een aantal pogingen – het was echt “beestenwerk” – was het zover: de deining kwam weer!
Op 14 maart 1899 verliet de ‘Belgica’ eindelijk de Zuidpool en op 28 maart 1899 bereikten ze Punta Arenas en verstuurde de Gerlache een telegram: “Belgica – Adrien”. Daarmee werd de eerste overwintering op de Zuidpool wereldnieuws. Maar, pas op 5 november 1899 was de ‘Belgica’ terug in Antwerpen.
Datzelfde weekend had zich een reusachtige ramp voorgedaan op de Schelde, nabij het veer van Sint-Anna naar Antwerpen. Maar, dat was al oud nieuws, de kranten hadden toen nog een zondageditie. ’s Maandags konden de kranten uitpakken met het verhaal van de Gerlache en zijn bemanning.
Authentiek
Na 125 jaar kunnen de bezoekers tijdens de expo in het Museum aan de Stroom (MAS) op het Eilandje enkele originele stukken bewonderen: het orgeltje waarop om de haverklap de “Brabançonne” werd gespeeld, sleeën, ijszagen, zelfs het kraaiennest en het stuurrad, naast uiteraard “prachtige foto’s, tekeningen en dagboeken”.
De expo trekt de poolexpeditie door tot vandaag. In samenwerking met de International Polar Foundation, wordt de bezoeker aan de hand van videobeelden een inkijk gegeven op de huidige klimaatverandering en het brede scala aan natuurfenomenen, ook op de Zuidpool. Daarbij komt ook de Belgische Prinses Elisabethbasis in beeld.
Lees verder onder de foto.
Praktisch
De tentoonstelling “Naar Antarctica. De poolpioniers van de ‘Belgica’” loopt van 21 juni tot en met 3 november 2024 en vindt plaats op de 3de verdieping van het MAS.
Auteur: Paul Verbraeken
