Expo 100 jaar Ferry-Boats Zeebrugge: “Bedrijf was in alles pionier”
De expo over 100 jaar Ferry-Boats in Zeebrugge telde al meer dan 2.200 internationale bezoekers. “Er is nog veel interesse voor dit Engels-Belgische bedrijf dat in alles de pionier was: treinferry’s, roro, auto’s en containers”, zegt Chris Vantorre.
Nog tot en met Erfgoeddag zondag 21 april loopt in Zeebrugge een expo, die een aanrader is voor iedereen met interesse in goederentrafiek en maritieme geschiedenis. Onder de noemer ‘100 jaar Socité Belgo-Anglaise des Ferry-Boats’ toont Chris Vantorre (63) het verhaal van een merkwaardig bedrijf dat Zeebrugge als internationale doorvoerhaven op de kaart zette. Aan de hand van maquettes en meer dan duizend foto’s, historische documenten en voorwerpen uit binnen- en buitenlandse verzamelingen brengt hij de geschiedenis tot leven.
“Het Engelse plan voor een directe aanvoerlijn van Europese, continentale goederen dateerde al van vóór Wereldoorlog I. Maar pas in toen in 1918 de vrede terugkeerde, kwamen België en Engeland overeen een commerciële verbinding op te zetten tussen Harwich en Zeebrugge met de treinferry’s die tijdens de oorlog op open zee dienst hadden gedaan. Niet naar Frankrijk, want daar was gedurende de oorlog een stuk Engels vertrouwen geschonden.”
Film uit 1924
“Enkele investeerders zagen brood in het overnemen van de werkloze militaire treinferry’s en de duizenden wagons waarmee tijdens de oorlog materiaal naar het front was gebracht. Vanuit België, Engeland, Italië, Duitsland en Zwitserland werd startkapitaal geleverd om hiermee de import en export te bevorderen. Op 24 april 1924 huldigde prins George in Harwich de eerste treinferry in. Daags nadien bij aankomst gebeurde hetzelfde in België door prins Leopold. Daarvan zijn op de expo originele foto’s en zelfs bewegende beelden te zien.”
Het werd meteen een succes: bijvoorbeeld wagons met Italiaans fruit bereikten zonder overladen in vijf dagen de Londense markt. De Belgische economie vaarde er wel bij. “Treinbouwer BN in Brugge – in de volksmond nog steeds La Brugeoise – mocht alle treinstellen aanpassen om zowel op de Europese als Engelse spoorbreedte te kunnen rijden, wat het bedrijf wereldfaam en internationale groei opleverde. Door toedoen van Ferry-Boats moest het Belgische spoornet uitgebreid worden en was de voorloper van de NMBS geboren. Een opmerkelijke trafiek was Argentijns rundvee dat wegens quarantainevoorschriften niet levend in Engeland ingevoerd mocht worden. In Zeebrugge werd een slachthuis gebouwd omdat het vlees wél direct in koelwagons naar Engeland mocht. Het opdrijven van duizenden Argentijnse koeien vanuit de haven naar het slachthuis was een groot spektakel.”
Ford Genk groot gemaakt
In 1954 verhuisde Ferry-Boats van achter de Visartsluis naar de voorhaven, waardoor Engeland anderhalf uur dichter bij Zeebrugge kwam te liggen. “Dat jaar werd ook de eerste rorolijn voor Duitse auto’s naar Harwich opgestart. Tegelijk met die primeur werd een Amerikaanse uitvinding behandeld: de container. Na een periode van gewenning stuurden de Amerikanen een nieuw containerschip dat te groot was om de Schelde op te varen en alleen in de open zee van Zeebrugge kon aanlopen. In 1968 werd de eerste containerterminal van Ferry-Boats door prins Albert ingehuldigd. Dit gaf een boost aan de auto-industrie voor het transport van onderdelen; bijvoorbeeld Ford Genk werd groot dankzij deze directe koppeling met de Engelse Fordfabrieken. In 1972 opende Ferry-Boats de nieuwe containerterminal OCZ voor doorvoer van Amerikaanse containers en met opnieuw Belgische primeurs: fruit uit Zuid-Afrika en Nieuw-Zeeland en wol uit Australië.
Op tal van vlakken was Ferry-Boats een echte pionier die de basis voor latere haventrafieken legde. Maar door niet altijd juist in te spelen op veranderingen, ging het bedrijf verloren. “In 1987 werden de treinferry’s Zeebrugge-Harwich stilgelegd en na fusies verdween in 1999 de naam Ferry-Boats uit het straatbeeld. Toch is de impact nog helemaal niet vergeten, dat bewezen in de jongste weken de meer dan 2.200 bezoekers uit binnen- en buitenland, zowel ex-werknemers als liefhebbers van spoorwegen, scheepvaart en havenbedrijven.”
Tv-serie De Kavijaks
Gelukkig houdt Chris Vantorre de herinnering levend. “Over Zeebrugge verzamelen en vertellen, is mijn passie. Doorheen de jaren collectioneerde ik talloze documenten, voorwerpen, krantenartikelen en meer dan honderdduizend foto’s. Bijvoorbeeld op basis van de foto’s bouwde ik met de hulp van de Zeebrugse modelspoorclub gedurende acht maanden een grote maquette van de terminal zoals die er in de jaren 70 uitzag. Op de tentoonstelling staan ook een museummaquette van hoe de haven er in 1936 uitzag en een schaalmodel van de eerste treinferry. Dat prachtstuk in opdracht van de Britse spoorwegen ter gelegenheid van het vijfjarig bestaan van Ferryboats in 1929 is toen bij de NMBS achtergebleven en nooit teruggebracht. Vorige week keek op mijn tentoonstelling een Britse treinfanaat verrast toe: deze scheepsmaquette wordt in Engeland al zeventig jaar gezocht.”
Vantorre is met Zeebrugge vergroeid. “Ik ben een zoon van Jozef Vantorre die zijn familieverhaal neerschreef in het boek ‘De Kavijaks’, dat later in een tv-reeks verfilmd werd. Wij waren een bende strandjutters met een eigen levensstijl. Zo werd ik niet alleen in de kerk gedoopt maar ook volgens het protocol van de Kavijaks: met zeewater en -zand. Als negenjarige jongen mocht ik met koning Boudewijn op de knop duwen om de graafwerken voor de grote havenuitbreiding te starten. Daarna heb ik 45 jaar gevaren, eerst tien jaar in de visserij en tot mijn pensioen op de baggerschepen van Group De Cloedt, waarmee ik in 53 landen kwam.”
De tentoonstelling ‘100 jaar Sociéte Belgo-Anglaise des Ferry-Boats’ is gratis te zien in de Sint-Donaaskerk in Zeebrugge, dagelijks doorlopend van 9 tot 17 uur behalve tijdens misvieringen. Chris Vantorre is aanwezig voor toelichting. Contact: 0485 173 292, chrisvantorre@outlook.be.
