Veel nieuwe regels rond milieu: ziet u door de bomen het bos nog?
We starten vandaag (26 september) met het publiceren van de artikels uit ons laatste Flows-magazine rond Duurzaamheid.
Sustainability lijkt wel het modewoord van het jaar. Kranten, tijdschriften en professionele sociale media staan er vol van. Maar wat betekent het? Bent u ermee bezig? Wat verandert er concreet voor uw onderneming?
De nieuwe afkortingen over sustainability slaan ons om de oren: ESG, CSR, ECA, MEPC of GHG. Ook ronkende politieke plannen zoals “Fit for 55”, “Net-zero Initiative” of “Green Deal” domineren menig gespreksonderwerp op recepties binnen de haven- en transportwereld. De bovenstaande maatregelen hebben allemaal ongeveer hetzelfde doel: de impact van de mens op onze planeet verminderen, of minstens een halt toezeggen.
De laatste jaren is er bij verschillende overheden en internationale organisaties het besef gegroeid dat er iets nodig is. Met nieuwe wetgeving proberen overheden via verschillende stappen de planeet te beschermen.
Stappenplan
Om de impact van bepaalde maatregelen niet te snel of te groot te maken voor bedrijven, hanteren overheden een stappenplan met gradaties. Een eerste stap is meestal informatie vergaren over de impact van bepaalde activiteiten op het leefmilieu. Veel recente wetgeving is voorlopig alleen maar gericht op een verplichte rapportering. Het lijkt soms op een soort bewustmakingsactie. Bedrijven worden verplicht om jaarlijks te rapporteren waar ze mee bezig zijn, wat hun uitstoot is en welke plannen ze maken voor de toekomst om het milieu te beschermen (zoals CSR – zie verder).
Een aantal nieuwe juridische instrumenten gaat al een stap verder en legt een verplichte uitfasering op van bepaalde activiteiten, verplicht bedrijven om beschermende maatregelen te nemen of beloont milieuvriendelijke investeringen.
Een laatste stap is het maken van bestraffende wetgeving. Hoewel dit soort wetgeving zeker al bestaat voor industrie en gevaarlijke of bijzondere stoffen, staat het algemeen milieustrafrecht voor bedrijven nog in zijn kinderschoenen.
ESG
ESG is de afkorting voor Environmental Social Governance en staat voor een verzameling criteria voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. Het is ruimer dan alleen leefmilieu of sustainability. De term wordt gebruikt als een overkoepelende term voor allerlei maatregelen, aanbevelingen en verplichtingen op vlak van milieu, sociale maatregelen en maatregelen van goed bestuur. Er bestaat geen ESG-wet met een afvinklijst, maar het is een geheel van regels.
Van NFR naar CSR
Een criterium van ESG is bijvoorbeeld NFR(D), of Niet-Financiële Rapportering, en werd door de EU geïntroduceerd in 2014 via een richtlijn of in het Engels “Directive”, vandaar de (D) die achteraan soms wordt toegevoegd. De EU moedigde via deze richtlijn overheden aan om wetgeving te maken dat ondernemingen verplicht om te rapporteren over meer dan alleen maar hun cijfers (onder andere milieu maar ook diversiteit).
Deze richtlijn werd in 2022 opgevolgd door een nieuwe Europese richtlijn, de CSR(D)-richtlijn. CSR staat voor Corporate Social Responsability en is dus, net als de NFR, een wetgevend instrument met concrete deadlines en criteria.
De toepassing van deze richtlijn zal gefaseerd lopen. Een eerste fase gaat al in vanaf 1 januari 2024 (boekjaar) en is voor bedrijven die al een verplichte rapportage moesten doen onder de NFR-richtlijn.
Vervolgens wordt de verplichting opengetrokken. Alle grote bedrijven moeten data bijhouden vanaf het boekjaar dat begint op 1 januari 2025. Groot betekent in deze context beursgenoteerd met twee van de volgende criteria: 250 werknemers, 40 miljoen euro omzet of 20 miljoen euro balans-totaal. Tot slot zullen anderebeursgenoteerde bedrijven (kmo’s) pas vanaf 1 januari 2027 data moeten verzamelen om te rapporteren.
Inmiddels is Europa al bezig aan de opvolger van de CSR-richtlijn: de CSDD-richtlijn (Corporate and Social Due Diligence).
Wat moet er dan gerapporteerd worden? Diverse aspecten moeten worden bijgehouden en gerapporteerd zoals afvalbeheer, broeikasgassen, verontreiniging van lucht, grond, water en invloed op de klimaatverandering.
Fit for 55 en Green Deal
NFR en CSR zijn allebei twee algemene Europese instrumenten en kaderen onder meer in de twee voornaamste EU-doelstellingen op vlak van milieu en klimaat. De “Green Deal” is een Europese doelstelling om tegen 2050 een klimaatneutraal continent te zijn. Binnen deze doelstelling is het de bedoeling om al tegen 2030 de netto-uitstoot van broeikasgassen in de EU met minstens 55% te verminderen (Fit for 55).
Scheepvaart
De scheepvaart zou verantwoordelijk zijn voor ongeveer 3% van de wereldwijde emissies en 13% van de Europese emissies van broeikasgassen. Binnen de haven- en transport-sector zijn er dan ook specifiekere doelstellingen en maatregelen.
Dat is ook de IMO (Internationale Maritieme Organisatie) niet ontgaan. In juli 2023 sloten 175 landen binnen de IMO een akkoord om de emissies binnen de scheepvaart terug te dringen tegen of “nabij” 2050. Het plan bevat ook maatregelen tegen vervuiling op zee, onder-watergeluid, energie-efficiëntie en ballastwater.
De EU heeft ook hier het voortouw genomen en formuleerde in het kader van de “Fit for 55”-doelstellingen aanbevelingen over de uitstoot van het gebruik van hernieuwbare en koolstofarme brandstoffen (FuelEU-programma).
Vrijwillige initiatieven
Het regent dus nieuwe maatregelen ter bescherming van de planeet en om bepaalde doelstellingen te halen. Maar daarnaast zijn er ook spontane initiatieven (onder andere van sectororganisaties en lokale overheden) zoals VIAVIA voor de binnenvaart en wegtransport.
